Chương 33: Bạn vong niên

Được nói chuyện với người giỏi và hiểu biết là một điều may mắn, chả khác gì được đọc một quyển sách hay. Chả khác gì được tiếp xúc với một thư viện sống, một từ điển sống. Học hỏi được rất nhiều điều.

Khoảng thời gian tiếp xúc ấy thú vị và trôi nhanh lắm. Những khúc mắc, thắc mắc của mình đều được giải thích một cách cặn kẽ và thoả đáng. Những phân tích, nhận định với góc nhìn chân thực và sắc nét làm cho các vấn đề được tường minh và đơn giản dễ hiểu đi nhiều. Nhất là các sự kiện lịch sử, những nhận định về chính trị, quân sự. Đan xen vào là phong cách sống chứ không phải là cách tồn tại. Vậy mà...

Người chú họ hay đọc sách, hiểu biết rộng, hay đàm đạo với tôi đã ra đi vì căn bệnh ung thư dạ dày. Một người chú, một người bạn vong niên có sự uyên thâm về nhiều lĩnh vực đã đi xa rồi. Thoáng cái đã mười mấy năm.

Ngày tang ông, tôi viết một bài điếu viếng ông thay một lời chào tiễn biệt:

Nhớ ông xưa!
Thích uống trà mộc, đàm đạo văn chương
Triết lí nhân sinh, cao đàm khoát luận.
Cũng đã dọc một thời, cũng đã ngang một thủa
Cũng đã từng Nam – Bắc xông pha.
Giữ chữ tâm nhàn, ông lui về dạy học.
Dạy con khuyên cháu sống cho đúng đạo.
Răn mình, giữ nếp phong thái nho gia.

Nay!
Trọng bệnh nan y, Nam Tào đánh rơi giọt mực
Chốn hồng trần, ông khăn gói đi ngay.
Bạn bè ông ngác ngác, ngơ ngơ tìm bóng bạn hiền nay vắng bặt.
Đồng môn hớt hải: Ơ kìa, sao cậu vội ra đi?
Thôi về với tổ tiên, hội ngộ anh em ông đúng hẹn.
Trần gian bỏ lại nỗi niềm, ông hiểu chỉ mình ông.
Hùng tâm sinh kế thôi đành vậy.
Thanh nhàn, hiếu thuận gói mang đi.

Công việc bận rộn, tôi không thể đưa ông ra nơi an nghỉ cuối cùng nhưng thực sự tôi thấy buồn khi mất người chú như ông. Người có thể cùng tôi nói chuyện cả ngày về các nhân vật trong Đông Chu, Tam quốc, Hán Sở tranh hùng, Thủy Hử. Người có thể cùng tôi phân tích những quan điểm chính trị, nhận định về các nhân vật nổi tiếng. Ông thất thế, không gặp thời, lại không quen luồn cúi nên lui về sống một cách khá biệt lập với cuộc sống bên ngoài. Ông là cán bộ tăng cường về giáo dục cho miền Nam sau bảy lăm. Đã làm đến phó trưởng ty giáo dục một tỉnh. Nhưng thời thế thế thời. Cục bộ địa phương và vây cánh đã đẩy ông về quê. Thế là tôi có bạn thân. Rảnh rỗi là tôi vào chơi với ông, đọc sách ở nhà ông. Nhà ông nhiều sách và ông giữ cẩn thận lắm. Mấy đứa con gái nhà chú cũng là những đứa mà tôi quí mến và chơi với nhau từ bé. Ông mất đi cũng để lại một khoảng trống khó lấp đầy trong hệ thống dòng tộc khi có việc. Sau khi bố tôi mất, ông là người có ảnh hưởng lớn trong họ. Mỗi khi họ có việc hay làm việc lớn như tu bổ nhà thờ hay tổ chức giỗ tổ.

Đời người thế đấy, dài lắm mà ngắn lắm. Qua những cái chết của họ hàng mới thấy cần sống sao cho hợp lí, không lãng phí thời gian. Phải cố gắng khi còn có thể. Ngày thơ ấu sau khi bố tôi mất, chỉ có ông là người đồng cảm với sở thích của tôi.

Nếu xét một cách tổng quan thì ông cũng có yếu điểm. Là người có cái nhìn cay độc về thế sự, nhưng thật ra với tầm hiểu biết như ông, ông nên hiểu đó chính là cuộc sống và thật ra những chuyện đó ở thời nào cũng có, mình phải sống chung với lũ thôi. Cũng chính vì cách nhìn tiêu cực đó nên ông tự làm khổ mình. Ông sống gần như tự giam mình, có khi hàng tháng trời không ra đến ngõ. Đám tang ông, bạn ông là ông Trai có bài thơ viếng ông. Tôi không nhớ lắm nên chỉ lõm bõm vài câu:

"Giật mình ngoảnh lại Mại ơi,
Mấy chục năm ấy đầy vơi bụi trần..."

Đại khái là như thế.

Nói chung, ông là người uyên thâm, đọc rộng, hiểu nhiều nên từng câu từng chữ nói ra đều có ý tứ sâu xa. Vì cuộc sống không được như ý, lại không có con trai (ông đẻ bốn cô con gái) nên ông hay có vẻ cay độc với cuộc sống. Ông hay tự đắm mình vào thế giới của những nhân vật trong văn học Trung Hoa, ông đọc Xuân Thu, đọc thơ Đường, hiểu biết rất nhiều về văn học Trung Quốc. Có cái lạ là ông không có tham gia trò giải trí nào từ cờ tướng cho đến tổ tôm, chắn cạ. Mọi người đến nhà ông chơi thì ông rất thoải mái, nhiệt tình nhưng không tham gia, chỉ uống nước rồi đàm luận chuyện thế sự. Âu cũng là một nét cá tính của con người. Có thời gian cả tháng ông không ra đến ngõ, chỉ quanh quẩn ở nhà xem ti-vi.

Nhưng khách khứa đến nhà ông thì nhiều. Coi ông như quân sư của dòng họ. Tôi nghe được nhiều chuyện. Có được khả năng diễn đạt một phần cũng được hình thành từ những buổi pha trà điếu đóm ở nhà ông. Bây giờ thỉnh thoảng về quê, tôi vẫn vào nhà ông chơi. Nhà ông đã được xây lại khá khang trang và sạch đẹp, tiếc là ông mất hơi sớm. Căn bệnh ung thư dạ dày thật là quái ác. Ra với cuộc đời, bôn ba lăn lộn, tôi cũng có cơ duyên được gặp nhiều người nhưng trong tôi vẫn luôn ghi nhớ ông là chú, là bạn vong niên, là tri kỷ của tôi một thời thơ dại.