Chương 38: Cá đồng kho khế

Hồi xưa, lúc bão lũ hay về miền Trung. Ông trời như thử thách con người nơi đây, nên đều đặn năm nào cũng về, cũng khốc liệt và thiệt hại đáng kể. Cứ nghe dự báo bão là cha lại huy động anh em tôi đi chặt tre để giằng mái ngói, che chắn chuồng gà... Mẹ lại tất tả chạy chợ đong gạo, dầu muối mắm dự trữ cho những ngày lụt lội. Anh em tôi lại hí hửng chuẩn bị lưới, vó, rồi đóng sẵn bè chuối, sẵn sàng để đi cất vó, giăng câu. Bão lũ không còn là nỗi lo sợ.

Nước lũ về băng kín cả cánh đồng mênh mông sau nhà, nước tràn lên ngập cả những nóc nhà xóm dưới, anh em tôi chống bè đi câu.

Lũ về mang theo phù sa và cả những nguồn thực phẩm quý giá: cá, tôm. Có những lúc đánh lưới được cả những con trắm to bằng bắp đùi người lớn, những con mè, con tràu to bằng bắp chân đến nỗi vùng vẫy rách cả lưới, đứt cả câu hay vất vó cũng được mớ tôm kha khá. Có lúc cũng chỉ là những mẻ cá con: dăm ba con thác lác, tép, cá bống, diếc rô....mà hay gọi chung là đòng đong cân cấn. Hôm nào được ít thì mẹ lại làm sạch đuôi vảy rồi nấu canh chua dọc mùng muối với lá ngổ. Hôm nào được nhiều thì đem kho với khế cùng nghệ tươi và hành tăm (củ nén).

Cá đồng nấu canh chua thì đơn giản hơn, nhưng để kho được nồi cá ngon cũng phải kỳ công ra phết. Cá mang về rửa sạch, cũng chẳng cần cắt đầu râu hay mổ bụng, để ráo xóc muối ướp một lúc cho ngấm và săn cá.

Ra vườn vặt dăm quả khế chua, khế gọt bỏ sống thái mỏng. Hành tăm đập dập, nghệ củ giã nhỏ. Cho cá vào nồi đất rồi cho nghệ và hành tăm cùng dăm lát ớt tươi vào xóc ướp đều, thêm vài thìa nước mắm nguyên chất cho cá ngấm rồi mới cho khế vào, độ mươi phút thì bắc lên bếp đun nhỏ lửa.

Cá nấu chừng dăm phút thì cho thêm chút nước vào rồi tiếp tục đun cho tới khi gần cạn nước thì vừa. Mùi cá kho thơm lừng bay khắp gian nhà như sưởi ấm thêm cho những ngày giông lũ. Những hôm như vậy cả nhà thường được ăn cơm sớm, vừa là để kịp chống lũ vừa không phải thắp đèn để tiết kiệm dầu cho đêm xuống. Mọi thứ được cha tôi sắp đặt như có chiến trận, anh em tôi thì lại được dịp ngủ sớm hoặc trùm chăn kể chuyện ma.

Thực tế, nguyên liệu cũng chẳng lấy gì làm cao sang cầu kỳ, nhưng cái cốt nó nằm ở sự kết hợp hài hòa trong nêm nếm của người nấu. Cái thủa ăn chỉ để cho đỡ đói uống cho đỡ khát thì cái sự trau chuốt trong từng miếng ăn quả là sự tinh tế đến lạ.

Cá chín sẽ săn lại, ngấm vị chua của khế, vị mặn của mắm, vị cay của ớt và thơm của hành tăm nhưng thịt và xương cá rất mềm. Rắc thêm chút hạt tiêu giã dập vào rồi múc ra đĩa. Cơm nóng xới lên bát, gắp miếng khế kho cắn cùng con cá đồng đã ngấm tròn gia vị... chả mấy chốc hết veo nồi cá của mẹ.

Người ta thường bảo miếng ngon thì nhớ lâu, không hẳn ngon vì sơn hào hải vị, đơn giản bởi nó đúng thời điểm, đúng hoàn cảnh, nhẽ vậy.

Chẹp, nhắc lại thèm mấy thím ạ.