Chương 21: Trời đất xui khiến khủng hoảng kinh tế

Không cách nào thuyết phục những lão hồ ly này, Hamm cũng không tức giận. Hắn biết những người này đã động lòng, chỉ vì nhát gan nên không dám bày tỏ. Hắn cũng chẳng phải nhà cách mạng gì, chỉ vì lợi ích mà dây dưa với đảng cách mạng. Nếu có thể dùng thủ đoạn hòa bình để đạt được mục đích, kẻ ngốc mới muốn đi làm phản? Nơi đây là đại lục Châu Âu, dù cho làm phản thành công, thì sao chứ? Vương hầu tướng lĩnh lẽ nào là trời sinh? Câu trả lời là: Có chứ! Thành công, cùng lắm thì cũng chỉ trở thành tổng thống của một nước cộng hòa tư sản. Ngồi lên vị trí này, e rằng còn không thoải mái bằng ngày hiện tại của hắn. Thất bại, đoán chừng lưu vong hải ngoại cũng đã là kết cục tốt nhất. Trước thực tế tàn khốc, bản thân Hamm vốn không có nhiệt huyết cách mạng cao, giờ càng thấp hơn. Cũng như tuyệt đại đa số nhà tư bản khác, ủng hộ đảng cách mạng thì được, nhưng tự mình lãnh đạo cách mạng thì thôi, bọn họ nào muốn làm tổng thống.

***

Yến tiệc rất khó giữ bí mật, chuyện xảy ra tại trang viên Vries ở ngoại ô Vienna rất nhanh đã đến tai Metternich, dĩ nhiên, những nội dung mật phía sau thì không nằm trong đó. Thế nhưng, Thủ tướng Metternich là một người giữ quy tắc, hắn tuân thủ chặt chẽ ranh giới cuối cùng của đấu tranh chính trị, cũng không mượn cớ đó mà nổi giận, lấy tội danh cấu kết đảng cách mạng để truy bắt các nhà tư bản tham gia yến tiệc. Chính vì giữ quy tắc, nên ông ta càng phiền não. Biết rõ các nhà tư bản đang mật mưu, nhưng lại chỉ có thể bị động phòng ngự, tâm trạng của Thủ tướng Metternich dĩ nhiên chẳng thể tốt đẹp gì. Dùng câu “nội ưu ngoại hoạn” để hình dung tình cảnh của ông ta thì không gì thích đáng hơn. Bên trong có quý tộc rục rịch, bên ngoài có các nhà tư bản chằm chằm nhìn, ai nấy đều có chung một mục đích: muốn ông ta cút đi.

***

Từ mùa đông năm 1847, dân chúng Vienna đã có cảm nhận rõ rệt: vật giá leo thang, hơn nữa còn tăng vọt với tốc độ mà mắt thường cũng có thể thấy rõ. Đến cuối tháng 12 năm 1847, vật giá tại Vienna đã tăng bốn mươi bảy phần trăm. Các nhà tư bản đang từng chút một thăm dò giới hạn chịu đựng của dân chúng. Lúc này, mọi người đổ dồn ánh mắt về phía chính phủ Vienna, kỳ vọng chính phủ có thể đưa ra phương án giải quyết. Hiển nhiên, mọi người phải thất vọng, chính phủ Vienna hoàn toàn không có khả năng hay quyền hạn can thiệp vào vật giá. Mặc dù Thủ tướng Metternich đã nhiều lần áp dụng các biện pháp, nhưng cuối cùng cũng chỉ thu được hiệu quả rất nhỏ. Chẳng hạn như: Chính phủ dán thông báo, ra lệnh các thương nhân không được nâng giá, nhưng kết quả chẳng có tác dụng gì. Hay như: Thủ tướng nhiều lần gặp gỡ các nhà tư bản nhưng không có kết quả. Chính phủ còn cấp tốc điều động vật liệu từ bên ngoài vào Vienna, ý đồ bình ổn vật giá, đáng tiếc dưới sự cản trở của các nhà tư bản và sự ăn mòn từ nội bộ quý tộc, cuối cùng vẫn thất bại. Dĩ nhiên, không phải là hoàn toàn không có hiệu quả, ít nhất tốc độ tăng vật giá đã bị kìm hãm, cũng không đột ngột nhảy vọt lên đỉnh điểm. Sau những thất bại trên, nội bộ các nhà tư bản cũng không còn mấy tin tưởng nhau. Thấy có thể kiếm lời, không ít nhà tư bản nhỏ có thực lực yếu kém đã không chờ được lúc vật giá lên đến đỉnh điểm cao nhất.

***

Con người ai cũng ích kỷ, Franz rất rõ ràng. Đằng sau việc vật giá ở Vienna tăng vọt ở mức độ lớn còn có sự tham gia của các quý tộc, chỉ có điều họ đều là những hành vi tự phát vì trục lợi, chứ không tham gia vào hành động liên hiệp của các nhà tư bản. Ý tưởng ban đầu của những người này, có lẽ chỉ là muốn nhân cơ hội kiếm một món hời, nhưng cho đến bây giờ, tài sản dần dần mê hoặc con mắt người ta, rất nhiều người cũng lún sâu vào, không sao thoát ra được. Thế nhưng, vận may của họ chẳng hề tốt đẹp, vừa vặn gặp phải cuộc khủng hoảng kinh tế Châu Âu.

Từ năm 1845, khu vực Châu Âu liên tục mất mùa lương thực, giá lương thực quốc tế tăng vọt, khiến dân chúng Châu Âu vốn không mấy khá giả phải dồn phần lớn vốn liếng vào việc ăn uống, sức mua thị trường Châu Âu không ngừng sụt giảm. Năm 1846, giá bông vải và sản phẩm dệt may của Mỹ tăng gần gấp đôi, mức giá cao đã khiến lượng tiêu thụ sản phẩm dệt may sụt giảm. Theo đà giảm của lượng giao dịch hàng hóa, các nhà tư bản tự nhiên cắt giảm nhân sự. Số người thất nghiệp ở Anh liên tục tăng, lượng hàng hóa vận chuyển qua đường sắt liên tục lập mức thấp mới, rất nhiều công ty đường sắt cũng lâm vào tình trạng thua lỗ. Đến thu năm 1847, bong bóng đường sắt Anh tan vỡ.

Chủ nghĩa tư bản thế giới xưa nay vẫn là kéo theo dây chuyền domino. Bong bóng đường sắt tan vỡ, các công trình đường sắt đang xây dựng cũng theo đó mà đình công, nhu cầu về sắt thép sụt giảm. Cuộc khủng hoảng này rất nhanh lan sang ngành sắt thép và than đá. Trong 137 lò luyện sắt ở quận Stafford, có 58 lò phải đình sản. Sản lượng sắt giảm một phần ba trong vòng từ một đến một tháng rưỡi, sản lượng than đá cũng giảm gần hai tầng. Tháng 11 năm 1847, tại Lancashire, một trong những trung tâm công nghiệp dệt của Anh, trong số 920 nhà máy dệt, có 200 nhà hoàn toàn ngừng kinh doanh, số còn lại hơn một nửa chỉ làm việc 2-4 ngày một tuần. Hơn 70% công nhân phải chịu cảnh thất nghiệp hoặc bán thất nghiệp.

Cuộc khủng hoảng công nghiệp bùng nổ ở Anh đã không được các nhà tư bản Áo coi trọng, vì dù là cuộc khủng hoảng kinh tế năm 1825 hay 1837 ở Anh cũng đều không lan đến Áo. Là một quốc gia phi công nghiệp hóa, Áo dù muốn bùng nổ khủng hoảng công nghiệp cũng không đủ tư cách, khả năng bùng nổ khủng hoảng kinh tế cũng vô cùng thấp. Nhiều người đã quên, Áo bây giờ không còn là Áo như xưa nữa. Là một quốc gia nửa công nghiệp hóa, Áo đã không thể nào độc thiện kỳ thân giữa cuộc khủng hoảng kinh tế.

Trước hết, người Pháp là những người xui xẻo nhất. Sau khi khủng hoảng kinh tế bùng nổ ở Anh, để vượt qua khủng hoảng, các nhà tư bản Anh bắt đầu phá giá vật liệu ra nước ngoài, khiến người Pháp không kịp trở tay và trở thành những nạn nhân đầu tiên. Đến hết năm 1848, tổng sản lượng công nghiệp của Pháp đã giảm năm mươi phần trăm. Khu vực Đức cũng không ngoại lệ, do thực lực công nghiệp yếu kém nên chịu ảnh hưởng cũng lớn hơn. Vào mùa đông năm 1847, tại Krefeld, trong 8000 máy dệt có 3000 máy phải đình công; nửa đầu năm 1848, trong 14 nhà máy ở Cologne chỉ có 3 nhà bắt đầu làm việc; ngành công nghiệp Erfurt gần như bị tiêu diệt hoàn toàn.

Các nhà tư bản Áo khóc ròng, những quý tộc muốn thừa nước đục thả câu cũng khóc ròng, bởi vì để bình ổn vật giá, chính phủ Vienna đã hạ thuế nhập khẩu, khiến hàng giá rẻ của Anh ồ ạt đổ bộ, điều này thực sự không thể chịu đựng nổi. Nâng giá vật giá cũng cần tiền. Đối mặt với việc một cường quốc công nghiệp phá giá, các nhà tư bản Áo bày tỏ rằng họ không phải kẻ ngốc, những nhà tư bản nhanh nhạy đã lập tức lựa chọn rút lui.

Vào tháng 1 năm 1848, tại Vienna, ngoài giá lương thực tương đối ổn định, giá cả toàn bộ các mặt hàng thương phẩm khác đều sụt giảm mạnh. Thời khắc nguy cấp, ai nấy đều lo thân mình, còn ai nhớ đến người khác nữa? Các nhà tư bản chạy nhanh thì còn có thể tận dụng thời gian chênh lệch để giảm lỗ, còn những người chậm chân thì trực tiếp bị kẹt lại. Cung vượt quá cầu, giá các sản phẩm thương mại trên thị trường Vienna đã giảm xuống thấp hơn giá vốn sản xuất của họ, buộc các nhà tư bản và quý tộc đã nâng giá phải ngậm ngùi cắt lỗ. Tất cả mọi người đều biết khủng hoảng kinh tế đã đến. Để giảm bớt tổn thất, các nhà tư bản đua nhau cắt giảm nhân sự. Nhiều nhà tư bản vì thua lỗ nặng trong cuộc khủng hoảng này thậm chí đã dứt khoát đóng cửa nhà máy, số lượng nhân viên thất nghiệp ở Vienna tăng vọt.